علی رضایی کارشناس سیاسی؛ وجود شکاف‌های اجتماعی در هر کشور امری طبیعی است. هیچ کشوری را نمی شود نام برد که در حوزه مسائل اجتماعی بدون شکاف و اختلاف نظر در سطح جامعه باشد.

در حوزه جامعه شناسی سیاسی، شکاف های اجتماعی نه تنها زیرسوال نرفته، بلکه با در نظر گرفتن شرایطی، یکی از عناصر مهم در پیشرفت جامعه محسوب شده است.

مثلا شکاف جنسیتی در هر جامعه می تواند با وجود ظاهر تضادآمیز خود، باعث شکل گیری وحدت شود؛ اگر درست به آن نگریسته شود.

زن و مرد در یک جامعه در ظاهر تفاوت های بسیاری دارند اما اگر هر دو جنس در یک بستر مناسب به نام «خانواده» زندگی کنند آنگاه همان ویژگی های متعارض تبدیل به یک حُسن می شود.

بنابراین همانطور که تضاد زن و مرد را می شود در یک نظام اجتماعی سالم به یک سرمایه برای ایجاد وحدت و رشد تبدیل کرد، از دیگر شکاف ها نیز می توان بهره برد تا جامعه در مسیر پیشرفت قرار گیرد. اما این حاصل نخواهد شد مگر آنکه زیرساخت های وحدت آمیز همچون خانواده شکل بگیرد.

مثلا شکاف کارگر و کارفرما در جامعه اگر به خوبی مدیریت شود، چرخ اقتصاد کشور می چرخد. با این وجود اگر دولت در این مسیر به وظایف خود به خوبی عمل نکرده و مثلا در حوزه تعیین دستمزدها به سمت کارگر یا کارفرما جهت گیری داشته باشد، آنگاه سرنوشت وحدت در این عرصه مانند وضعیت خانواده ای خواهد شد که کارش به طلاق انجامیده و زخم شکاف جنسیتی در آن دهان باز کرده است.

بنابراین تضادها در هر جامعه می تواند موجب حرکت شود، اگر که بسترهای لازم برای ایجاد نوعی پیوند و به وحدت رسیدن این تضادها به وجود آید. تنوعات قومی در کشورها از جمله مسائلی است که هم تهدید و هم فرصت برای برقراری وحدت ملی است. چنین تنوعی، تهدید است از آن حیث که منافع گاه متعارض جغرافیایی و فرهنگی می تواند اقوام را رو در روی هم قرار داده و کشور را دچار کشمکش های شدید داخلی کند. اما همین ویژگی به ظاهر تهدیدآمیز با هوشمندی مدیریتی تبدیل به فرصت می شود وقتی که اقوام با فرهنگ های مختلف در کنار هم، قدرت یک کشور را افزایش داده و هر یک با دادوستد فرهنگی از دیگری برای پیشرفت خود استفاده می کند.

در تاریخ ایران بارها شده است که کردها در برابر تجاوز خارجی از ترک ها دفاع کرده اند و ترک ها به کمک فارس ها آمده اند، لرها برای کردها جانفشانی کرده اند و بلوچ ها از منافع ترک ها دفاع نموده اند. کیست که از یاد ببرد ایثارگری عرب های ایرانی را در برابر تجاوز رژیم بعثی که در راستای کمک به همه اقوام دیگر صورت گرفت؟

این جانفشانی ها که فراتر از منافع قومی برای حفظ ایران بزرگ صورت گرفته است، نشان می دهد که همه اقوام ایرانی به این درک رسیده اند که تنوع، تفاوت و شکاف قومیتی در کشور نه تنها یک عیب نیست بلکه فرصتی است که می تواند بسترساز رشد شود. هرچه اقوام ایرانی قوی تر باشند با انگیزه بیشتری می توانند از منافع ملی که منافع همه اقوام است، دفاع کنند.

البته دشمن سعی می کند تا از طریق تحریک اقوام، این تجربه تاریخی گرانبها در ایران را مخدوش کند. همانطور که رسانه های غربی با بهانه جویی، به فکر از بین بردن وحدت جنسیتی و یا وحدت اقتصادی است و سعی دارد زنان را علیه مردان و کارگران را علیه کارفرمایان بشوراند، همزمان می کوشد تا به اقوام ایرانی القا کند که باید در برابر هم بایستند. اوج این تبلیغات در سال های نخست پس از پیروزی انقلاب اسلامی رخ داد که دشمن می کوشید تا اقوام مرزنشین را دعوت به تجزیه طلبی کند. با این حال، هوشمندی اقوام به خوبی نشان داد که این تلاش ها به جایی نخواهد رسید.

در دوران جنگ تحمیلی، صدام سرمایه گذاری بسیاری بر روی اعراب ایرانی کرد تا آنها را متحد خود کند. اما همان اعراب به دشمن درجه یک صدام تبدیل شده و حتی اعراب ساکن در عراق هم علیه دیکتاتور این کشور شورش کردند و نشان دادند که ورای موضوع قومیت، مسائل دیگری برایشان اهمیت دارد. دفاع از خاک و ناموس و وطن عاملی بوده و هست برای وحدت و یکپارچگی اقوام و اقشار مختلف؛ از دوران دفاع مقدس گرفته تا این روزها که نوع دیگری از دفاع مقدس را شاهدیم.

امروز نیز گروه های تروریستی دست پرورده غرب در مرزهای جنوب شرقی کشور با سرمایه گذاری بر روی قوم بلوچ تلاش شکست خورده ای را برای جذب نیرو انجام می دهند اما بزرگان قبایل بلوچ و نخبگان این خطه بارها در برابر تروریست ها ایستادگی کرده اند و این نشان می دهد که وحدت قومی در کشور ریشه ای طولانی و ورای مشکلات موجود دارد.

مردم همه در یک خط و یک مسیر برای دفاع از کشور در برابر قلدری های بین المللی ایستاده اند و همین عامل باعث شده تا امنیت در کشور برقرار باشد و دشمن فکر تجاوز نظامی علیه ایران را از سرش بیرون کند.

چنین است که دولت نیز باید با سرمایه گذاری در استان هایی که تمرکز جمعیتی قومی دارند، مانع از آن شود که شکاف های قومیتی به چالشی برای وحدت ملی تبدیل شود. تنوع قومی در ایران نه تنها تهدید نبوده که قرن هاست فرصتی برای قدرت بیشتر کشور قلمداد شده است و باید با قدر دانستن این موقعیت، به افزایش همبستگی قومی در کشور کمک کرد.